Памятники архитектуры Азербайджана. Том 2

139

Азэрбайчанын

орта эср ме'марлары.

Шэмсэддин вэ Зейнэддинин адларьі галмышдыр. Тэбризли уста Шэрэ фэддин оглу Эбдул Эзиз, Хоча ЭЬмэд Иэсэвинин Туркустан шэЬэрин дэ олан мэсчидиндэки мэшЬур ики тонлуг газаньі т ѳ кійушдур. Азэрбайчан архитектура абидэлэринин сон иллэр эрзиндэ топла нан вэ шэрЬ эдилэн кулли мигдарда китабэлэри, Азэрбайчан ме'марла рынын адларыны дэгиглэшдирмиш вэ бир сыра ени шэхслэр мейдана чыхармышдыр. Бу ме'мар вэ усталардан эн гэдим заманда яшаянлары Пейгэм бэр гэбристанлыгындакы турбэнин (920) иншаатчысы Чэфэр оглу Мэ Ьэммэд вэ инди Курчустанда Галат монастырында олан Кэнчэ гапысы нын (эрамызын 1063 или) устасы Осман оглу ИбраЬимдир. Азэрбайчан орта эср мэдэниййэтинин эн йуксэк девру олан XII эсрдэн сонра баш верэн монгол истиласына бахмаяраг, Азэрбайчан орта эср мэдэниййэти XV эсрэ гэдэр йуксэк инкишаф сэвиййэсини сах лая билмишдир. Бу д ѳ врдэ етишэн ме'марларын сэЬифэси б ѳ йук Азэр байчан ме'мары Эчэми бин Эбубэкрин ады илэ ачылыр. Бу ме'марын бизим д ѳ врэ гэдэр галан эсэрлэри Нахчывандакы Юсиф бин Гутэйирин (бизим эранын 1162-чи или вэ М ѳ минэ Хатунун (б. э. 1186 или) тур бэлэридир. Сонра сыра илэ Бэрдэ турбэсинин (XIV эср) ме'мары нахчыванлы ЭЬмэд бин Эюб, Ашагы Азы кэндиндэки минарэнин иншаатчысы енэ нахчыванлы ЧуЬан оглу Шейхи к ѳ стэрмэк лазымдьір. Абшерон ме'марларындан XIII—XIV эсрлэрин кечидиндэ яшаян, Биби-Ьейбэт мэсчид вэ минарэсинин вэ Нардаран кэндиндэки Бурчу тикмиш Сээдин оглу МаЬмуду к ѳ стэрмэк лазымдьір. Мэрдэкандакы даирэви бурчун узэриндэ (б. э. 120 3/4 или) ме'- мар Эбдулмэчид ибн Мэ'судун ады галмышдыр. Нардаранда XIV эсрэ аид олан гэдим Ьамамын уста Куштасиф ибн Муса тэрэфиндэн 1388-чи илдэ тикилдийи енэ бинанын узэриндэки китабэдэн бэллидир. Бакыда ШирваншаЬларын сарайы мэчмууна дахил олан биналардан анчаг ШирваншаЬларын турбэсинин ме 'мары Ѳ линин ады бинанын узэ риндэки китабэдэн мэ'лум олур. Агсудакы шейх Мэзидия турбэсинин (1388 ил) узэриндэки кита бэдэн ме'марын адынын Шэмсэддин Шэмахи вэ хэттатын адынын Мус тафа олдугуну билирик. Пирсаат-чайдакы ханэкаЬын минарэсинин узэриндэ МаЬмуд ибн Мэксудун ады вардыр. Гутгашен районунун Хэзрэ кэндиндэки турбэлэрдэн (XV эср) би ринин узэриндэ „Устад ЗэЬирин оглу Юсифин эмэлидир" с ѳ злэри язьілыдыр. XV эсрдэн сонракы д ѳ врдэ яшамыш ме'марлардан Кэлахэна кэн диндэки турбэлэрдэн биринин иншаатчысы Эбдулэзим ибн Эмирэлини вэ Шэки ханларынын сарайыньін устасы Хэдэли Зейналабдини гейд этмэк лазымдыр.