Памятники архитектуры Азербайджана. Том 2

58

И. Jl. Вартанесов

вечающее современным культурным и техническим требованиям, под дающееся дальнейшему развитию, и отбросить все отсталое и прими тивное. В настоящей работе сделана попытка раскрыть архитектурно-ху дожественные принципы, которыми руководствовались мастера-орду бадцы, создавая не только отдельные жилые дома, но и город в це лом. Проблема же влияния этих принципов на архитектуру советского Азербайджана будет предметом специальной работы. Арх. И. Л. Вартанесов ОРДУБАД ШЭБЭРИНИН Х Ѵ І І І -ХІХ ЭСРЛЭРЭ АИД ЯШАЙЫШ ЭВЛЭРИ ХУААСЭ ѵ Ордубад шэЬэринин узун бир тарихэ малик олдугу бир чох мэн бэлэрдэн мэ'лумдур. Ьэр Ьалда, шэЬэрин яхынлыгьшдакы гэбристан лыгда XI вэ XIV эсрлэрэ аид олан дашларын варлыгы, бу дашларын узэриндэки китабзлэрэ эсасэн муэййэн эдилмишдир. ШэЬэр, Ордубад-чайын дэрэсинин этэклэриндэ ерлэшмишдир. Бу дэрэ вэ онун дибиндэ ахан чай шэЬэри ики ерэ б ѳ лур. Чайын ахы ны інэЬэрин ерлэшмэсинэ муэййэн истигамэт вермиш, шэЬэрин ян ку чэлэри вэ д ѳ нкэлэри чайын саЬиллэриндэн тэпэнин ямачы истигамэтин дэ амфитеатр шэклиндэ яйылмышдыр. Ордубад шэЬэринин яшайыш эвлэри чох мухтзлиф шэкиллидир. Бир мэртэбэли, бир яшайыш отагы олан эвлэрдэн башлаяраг, инкишаф этмиш ики мэртэбэли шэЬэр типли эвлэрэ раст кэлмэк олур. Бир гайда олараг, эвлэрин этрафында баг учун айрылмыш саЬэ вардыр. Ьэйэтлэрин, демэк олар ки, Ьамысында Ьовуза раст кэлмэк олар. ШэЬэрин эвлэринин чохусунун Ьэйэтиндэ, Ьэйэтин сэтЬиндэн 3—4 м дэринликдэ ерлэшэн чешмэлэрэ, дик, усту тагла ѳ ртулу, пил лэкэнлэ душулур. Эвлэрин Ьэйэти Ьундур кил диварла кучэдэн тамами лэ тэчрид эдилмишдир. Ордубад шэЬэринин айры-айры яшайыш эвлэрини нэзэрдэн кечир дикдэ, к ѳ рмэк олур ки, планларынын гурулушу э'тибарилэ Ордубадын эвлэри Азэрбайчанын дикэр районларынын эвлэриндэн хейли фэрглидир. Кучэдэн тэчрид эдилмиш олмалары, бинанын ичэрисинэ кечмэк учун дэЬлизлэрин вэ сутунлу кечидлэрин варлыгы, Ьэр отагын дахилинин ай ры-айрылыгда симметрик Ьэлл эдилмэск» шэЬэрин эвлэринэ хас олан чэЬэтлэрдир. Эвлэрин кучэ фасадлары сая диварлыдыр. Бу сая диварын узэ риндэ к ѳ зэ чарпан анчаг „эруси" типли шэбэкэли пэнчэрэлэр вэ ки риш порталыдыр. Бунун эксинэ олараг Ьэйэт тэрэфин фасадында на хышлы кениш пэнчэрэлэр вэ эйванлар ерлэшмиш олур. Ордубадлы усталар эвлэрин бухарыларынын, „эруси"-лэрин бэ зЭнмэсинэ, диварларын л ѳ вЬэлэрлэ ѳ ртулмэсинэ хусусилэ диггэт ве рирлэр. Гапыларын метал Ьиссэлэри кими хырда унсурлэрэ белэ ху суси диггэт верилмишдир.